Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας

                         

                         Τι είναι ενδοσχολική βία

Ενδοσχολική βία είναι μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

                Πώς καταλαβαίνουμε ότι μια συμπεριφορά 
                συνιστά ενδοσχολική βία;

Η βίαιη συμπεριφορά είναι σκόπιμη.

Η βίαιη συμπεριφορά επαναλαμβάνεται. Τα παιδιά που δέχονται βία γίνονται, συνήθως, στόχος ξανά και ξανά και για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τα παιδιά που δέχονται τη βία δεν μπορούν να υπερασπίσουν τον εαυτό τους γιατί είναι λιγότερο δυνατά από τα παιδιά που ασκούν βία.

                   Ποιες είναι οι μορφές ενδοσχολικής βίας

                                         Σωματική βία

Απειλή τραυματισμού ή φυσικός τραυματισμός του παιδιού (χειρονομίες, σπρωξίματα, ξυλοδαρμοί).

Προσπάθεια για κλοπή και απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων.

Σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση με ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.

                                         Λεκτική βία

Συστηματική χρησιμοποίηση φραστικών επιθέσεων, υβριστικών εκφράσεων, προσβολών, ειρωνείας, χρήση παρατσουκλιών.

Εκβιασμοί και απειλές.

Διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της διαφορετικότητας κτλ.

                                         Κοινωνική βία

Προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ορισμένων παιδιών και άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο/α συμμαθητή/τρια τους.

                                         Ηλεκτρονική βία

Αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των κινητών τηλεφώνων.

                         Ποια είναι η συχνότητα ενδοσχολικής βίας

Το 15-25% των μαθητών έχει εμπλακεί σε περιστατικά διαφόρων μορφών βίας.

Η πιο συχνή μορφή βίας είναι η λεκτική βία.

Τα αγόρια συμμετέχουν σε περιστατικά σωματικής βίας σε τριπλάσια συχνότητα σε σχέση με τα κορίτσια.

Αρκετοί μαθητές δεν αναφέρουν το γεγονός της εμπλοκής τους σε περιστατικά βίας.

                Πώς καταλαβαίνουμε ότι ένα παιδί 
                    έχει γίνει αντικείμενο βίας;

Παρουσιάζει μειωμένη διάθεση ή άρνηση να πάει στο σχολείο.

Επιλέγει να απουσιάζει αρκετές φορές από την τάξη.

Έχει απροσδόκητη πτώση στις σχολικές επιδόσεις.

Παρουσιάζει ξαφνική αλλαγή στη διάθεσή του.

Περνάει το χρόνο του στα διαλείμματα μόνο του ή κοντά στα γραφεία των εκπαιδευτικών.

Τα ρούχα του είναι συχνά σκισμένα ή κατεστραμένα.

Χάνει τα πραγματά του.

Έχει σημάδια στο σώμα από άσκηση βίας και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν.

Παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα.

 

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας στους μαθητές

                                 Στα παιδιά που δέχονται τη βία

Ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι και δυσκολίες ύπνου).

Άγχος και αισθήματα ανασφάλειας.

Θλίψη, στενοχώρια.

Μείωση της αυτοεκτίμησης.

Μοναξιά και απομόνωση.

Ανοχή την κοροϊδίας από φόβο χειρότερης μορφής βίας.

Δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής.

Αισθήματα αγωνίας για τις κοινωνικές σχέσεις.

Λίγες κοινωνικές επαφές.

Άρνηση για το σχολείο ή μειωμένη σχολική επίδοση.

                               Στα παιδιά που ασκούν βία

Νευρικότητα και υπερκινητικότητα.

Δυσκολία διαχείρισης θυμού και συγκρούσεων.

Αυξημένος κίνδυνος νεανικής και ενήλικης εγκληματικότητας, χρήση ουσιών και αλκοόλ.

Δυσκολίες στην επαγγελματική τους ζωή στο μέλλον.

Αυξημένη πιθανότητα βίαιης συμπεριφοράς μέσα στην οικογένεια.

                       

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των μαθητών που ασκούν βία

Είναι άτομα με έντονη, εξωστρεφής, παρορμητική προσωπικότητα.

Έχουν δυσκολία στη διαχείριση του θυμού.

Δεν μπορούν να ανεχτούν τη διαφορετικότητα.

Είναι χειριστικά άτομα.

Παρουσιάζουν ισχυρή θέληση για κυριαρχία.

Δικαιολογούν τις πράξεις τους ως πρόκληση από το άλλο άτομο και τις εκλογικεύουν ελαχιστοποιώντας τις συνέπειες για το άτομο.

Δείχνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, δεν μπορούν να μπουν εύκολα στη θέση του άλλου.

Θεωρούν την άσκηση βίας ως μέσο κυριαρχίας στην ομάδα και νιώθουν ότι έτσι αποκτούν μεγαλύτερη δύναμη.

Βιώνουν τη βία ως τρόπο αποφυγής της ρουτίνας του σχολείου.

Μιμούνται επιθετικές συμπεριφορές ατόμων από την οικογένεια ή το σχολείο.

Είναι ευάλωτα στην πίεση από την ομάδα των συνομηλίκων ή υπακούν εύκολα στις εντολές άλλων παιδιών δυνατότερων από αυτά.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των μαθητών που δέχονται βία

Είναι συνήθως ευαίσθητα, ήσυχα και ντροπαλά άτομα.

Δεν διαθέτουν υψηλή αυτοπεποίθηση. 

Δεν διεκδικούν αυτό που θέλουν και υποχωρούν εύκολα.

Μπορεί να είναι άτομα αντιδραστικά, αδέξια, αυθόρμητα, συχνά υπερκινητικά με δυσκολία συγκέντρωσης.

Διαφέρουν ως προς κάποιο χαρακτηριστικό (εθνότητα, θρήσκευμα, αναπηρία, σεξουαλικός προσανατολισμός, εμφάνιση, παχυσαρκία, κλπ).

Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας συνιστά μια σύνθετη αλληλεπίδραση παραγόντων που εστιάζονται τόσο στο χώρο της οικογένειας όσο και στο πλαίσιο του σχολείου αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας. Συγκεκριμένα:                

                                

                                                 Ρόλος της οικογένειας

Τα παιδιά που ασκούν βία μπορεί να μεγαλώνουν σε οικογένειες που  δεν τους βάζουν κανόνες και δεν τα ελέγχουν.

Η οικογένεια ενδέχεται να επαινεί την επιθετική τους συμπεριφορά.

Οι σκληρές τιμωρίες, η αυταρχικότητα, το φέρσιμο χωρίς ζεστασιά και τρυφερότητα αλλά και η συναισθηματική παραμέληση μπορεί να οδηγήσει το παιδί σε επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο.

Οι καυγάδες και η βία μέσα στο σπίτι επηρεάζουν αρνητικά τα παιδιά γιατί εκλαμβάνεται η βία ως μέθοδος επίλυσης προβλημάτων. 

Τα παιδιά που γίνονται ευκολότερα θύματα βίας μπορεί να έχουν γονείς που τα προστατεύουν υπερβολικά και δεν τα βοηθούν να αποκτήσουν ανεξαρτησία και αυτονομία.            

                                                 Ρόλος του  σχολικού πλαισίου

Το σχολικό πλαίσιο ενισχύει τη βία:

Όταν ανέχεται, δικαιολογεί ή αδιαφορεί για τα περιστατικά βίας.

Όταν εστιάζει κυρίως στην επίδοση και λιγότερο στη συμπεριφορά των παιδιών.

Όταν προωθεί την ανταγωνιστικότητα και όχι τη συνεργασία ανάμεσα στα παιδί.
Όταν θέτει πολύ αυστηρούς κανόνες και δεν ενθαρρύνει την έκφραση των παιδιών.

                                                 Ρόλος της κοινωνίας

Η κοινωνία ενισχύει την ενδοσχολική βία όταν:

Αντιμετωπίζει τη βία στις διαπροσωπικές σχέσεις ως μια αποδεκτή μορφή συμπεριφοράς.

Θεωρεί ότι η επιθετικότητα επιτρέπεται (κυρίως στα αγόρια).

Δεν αποδέχεται ανθρώπους που είναι διαφορετικοί από το μέσο όρο.

Αδιαφορεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Υιοθετεί αξίες άκρατου ατομικισμού χωρίς έμφαση στην αλληλεγγύη και τη συμπαράσταση μεταξύ των μελών της.

Προβάλλει μέσα από τα μαζικά μέσα ενημέρωσης συνεχώς σκηνές βίας δίνοντας το μήνυμα πως η βία είναι ο μόνος τρόπος για να επιβιώνουμε και να λύνουμε τις διαφορές μας. 

                

              Ποια είναι η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση 
                    από την πλευρά των γονιών 

Αποφεύγουμε παρορμητικές αντιδράσεις. 

Συζητάμε ανοιχτά με το παιδί.

Διαβεβαιώνουμε ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για το ότι είναι θύμα βίας.

Τονίζουμε ότι είμαστε εδώ για να το προστατεύσουμε και να αντιμετωπίσουμε μαζί την κατάσταση.

Του λέμε ότι τα πράγματα θα αλλάξουν μόνο αν σπάσει η σιωπή.

Του εξηγούμε ότι το να μιλήσει στους ενήλικες για τα περιστατικά βίας δεν αποτελεί ‘κάρφωμα’. Αντίθετα, έτσι προστατεύει μελλοντικά και βοηθά και άλλα παιδιά που ενδεχομένως αποτελούν ‘θύματα’ βίας.

Τονίζουμε ότι το πρόβλημα δεν το έχει το θύμα αλλά ο δράστης.

Ενθαρρύνουμε το παιδί να αναπτύξει τα ταλέντα και  τη δημιουργικότητά του ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή του.

Ενθαρρύνουμε το παιδί να αναπτύξει νέες φιλίες.

Θέτουμε ξακάθαρα όρια που ακολουθούνται με συνέπεια και σεβασμό χωρίς απειλές και ειρωνίες.

Αναζητούμε τη βοήθεια ειδικών, αν το πρόβλημα επιμένει ή χειροτερεύει.